Συνολικές προβολές σελίδας

Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2012

ΟΜΑΔΑ Γ ~ Η ΠΡΟΙΚΑ


Η ΠΡΟΙΚΑ

Προίκα...η ιστορία της ξεκινά αρκετά παλιά. Η προίκα μιας Ελληνίδας γυναίκας περιλαμβάνει συνήθως μια γκάμα λευκών ειδών για κάθε δωμάτιο του σπιτιού, διακοσμητικά και άλλα χρηστικά αντικείμενα όπως σκεύη κουζίνας, καθώς και προσωπικά αντικείμενα και ρούχα. Όλα αυτά είτε ήταν χειροποίητα από την ίδια την γυναίκα ή την μητέρα της, είτε κάποια αγοράζονταν για να εξοπλίσουν το νέο της σπίτι όταν θα παντρευόταν. Παλιά η προίκα αποτελούσε τη συνεισφορά της γυναίκας στο νέο σπιτικό της μετά τον γάμο και την προετοίμαζε στο να γίνει καλή νοικοκυρά. Από μικρή ηλικία άρχιζε να προετοιμάζει, να ράβει και να κεντάει σεντόνια, πετσέτες, καλύμματα για το κρεβάτι της, μάλλινα χαλιά, κουβέρτες και ότι άλλο χρειάζεται ένα νοικοκυριό.

ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Ο θεσμός της προίκας

Η προίκα είχε κατά καιρούς διαφορετική λειτουργία. Στους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους, στους λαούς γύρω από τη Μεσόγειο η προίκα προερχόταν από τον άνδρα, ο οποίος έδινε δύο παροχές. Μία στον πατέρα της γυναίκας και αποτελούσε μορφή αποζημίωσης για τη δαπάνη της “διατροφής” της γυναίκας και μία ακόμη στην ίδια τη γυναίκα, ως εξασφάλιση για τον μετά τη λύση του γάμου βίο της. Η προίκα δινόταν στους γάμους, που τελούνταν συμφωνία. Στους γάμους με αρπαγή, δεν δινόταν προίκα. Συνήθως οι γονείς έδιναν για προίκα στα κορίτσια τους, χρήματα, ζώα, γιδοπρόβατα, χωράφια ποτιστικά και ξερικά, φορεσιές, μάλλινα πλεκτά, ζωνάρια, σκούφιες, ζακέτες, γάντια, κεντήματα, χαλκώματα, τριχιές, μπαούλα, ραπτομηχανή και γενικά είδη απαραίτητα στο σπίτι και στην εργασία.

Στο σπίτι του γαμπρού

Την Πέμπτη πριν το γάμο, η προίκα της νύφης μεταφέρεται στο σπίτι του γαμπρού, όπου θα ζήσει το ζευγάρι μαζί με την οικογένειά του. Αν και υπάρχουν διαφορές από τόπο σε τόπο, η Πέμπτη είναι η πιο συνηθισμένη μέρα για τη μεταφορά της προίκας. Είναι μια πολύ σημαντική μέρα στην προετοιμασία του γάμου, όπου γυναίκες περπατώντας ή άντρες πάνω σε ζώα, μουλάρια ή άλογα, ανάλογα με τις παραδόσεις του τόπου, δημιουργούν πομπή για να μεταφέρουν τα προικιά. Σ' αυτή δεν παίρνει μέρος η νύφη, ενώ πολλές φορές συνοδεύεται από μουσικούς με όργανα και τραγουδιστές γαμήλιων παραδοσιακών τραγουδιών. Σε κάποια μέρη και κυρίως σε χωριά, το έθιμο παραμένει έχοντας βέβαια ενταχθεί στη σύγχρονη κοινωνία. Έτσι την Πέμπτη πριν το γάμο, στο σπίτι της νύφης ή στο νέο σπίτι του ζευγαριού, κρεμάνε τα προικιά όπως σε ένα μουσείο λαογραφίας, από τις κουρτίνες, τα απλώνουν στα τραπέζια, στα κρεβάτια και ο κόσμος που επισκέπτεται το σπίτι για τα «συχαρίκια» τα θαυμάζει.

Αν δε γίνει ιδιαίτερη συμφωνία (και συνήθως δε γίνεται), ο άντρας αποκτάει την κυριότητα των μετρητών χρημάτων και των κινητών που δόθηκαν ως προίκα. Η γυναίκα δεν έχει κανένα ενεργό δικαίωμα πάνω σ' αυτά. Θα έχει, αν λυθεί ο γάμος της, για να της επιστραφεί. Σ' όλη τη διάρκεια του γάμου η προίκα δεν είναι δική της περιουσία, αλλά περιουσία του άντρα. Με δυο λόγια: Αυτός είναι ο αφέντης. Στη γυναίκα δεν πέφτει λόγος.

Στα πολύ παλιά χρόνια, οι άντρες έκλεβαν, με κάθε ευκαιρία, όσες πιο πολλές γυναίκες μπορούσαν. Οι αρπαζόμενες γυναίκες δεν είχαν θέση νόμιμης συζύγου, έτσι όπως την εννοούμε σήμερα. Ο θεσμός του γάμου ήταν ακόμη αδιαμόρφωτος. Τις χρησιμοποιούσαν λοιπόν ως υπηρετικό προσωπικό του αφέντη, όχι μονό μέσα στο σπίτι, αλλά και έξω στα χωράφια.

Ως το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η προίκα ήταν στον τόπο μας, όχι μονό μια υποχρέωση των γονιών της κοπέλας, αλλά, προπαντός, μια απαραίτητη οικονομική ενίσχυση για να μπορέσει το καινούριο ζευγάρι να φτιάξει το σπιτικό του και να ξεπεράσει την πιεστική οικονομική στενότητα που αντιμετώπιζε στα πρώτα του βήματα.

Έχει ωριμάσει πια η αντίληψη ότι ο θεσμός της προίκας είναι ταπεινωτικός για τη γυναίκα και επιβεβαιώνει την εξάρτηση της από τον άντρα. Κι αυτό είναι αλήθεια. Γιατί ο αστικός κώδικας, ρυθμίζοντας την προίκα, δεν καθιερώνει απλώς υποχρέωση του πατέρα (κι ύστερα απ' αυτόν, της μητέρας) να εφοδιάσει την κόρη του με τα απαραίτητα περιουσιακά εφόδια, για να μην είναι εξαρτημένη από την (καλή ή κακή) θέληση του άντρα. Προίκα, όπως λέει ο αστικός κώδικας, είναι η περιουσία (κινητά και ακίνητα) που δίνει η γυναίκα ή κάποιος άλλος (συνήθως ο πατέρας της) στον άντρα «προς ανακούφισιν των βαρών του γάμου». Τα βάρη αυτά, σύμφωνα με μια άλλη διάταξη, είναι αποκλειστική υποχρέωση του άντρα.


ΠΑΡΟΝ

Η κίνηση για την κατάργηση του θεσμού της προίκας είναι ένα θετικό βήμα για την απελευθέρωση της γυναίκας από την καταπίεση. Είναι όμως παράλληλα μύθος να πιστέψει κανείς ότι μόνη η νομοθετική κατάργηση του θεσμού της προίκας θα λύσει τα προβλήματα. Η προίκα, με όλες τις παραλλαγές που ίσχυσε, στις διάφορες ιστορικές περιόδους, ήταν γέννημα-θρέμμα των κοινωνικών συνθηκών.
Είναι αδιανόητη η συμβολή της γυναίκας στα βάρη του γάμου με την παράδοση της προίκας στο γαμπρό θα δουλέψουν και οι δυο, και με τα εισοδήματα της εργασίας τους θα προσπαθήσουν να τα βγάλουν περά. Η γυναίκα λοιπόν, στις καινούριες οικονομικοκοινωνικές συνθήκες δε συμβάλλει πια με προίκες, αλλά με τα εισοδήματα της προσωπικής εργασίας της, όμοια όπως γίνεται και με τους άντρες.
Όμως, ακόμα και σήμερα προικίζουν οι γονείς τα κορίτσια τους, όταν και όσο μπορούν. Μονό που, τώρα πια, προικίζουν τα κορίτσια τους, και όχι το γαμπρό. Δίνουν δηλαδή στα κορίτσια τους διάφορα περιουσιακά στοιχεία, που θα ανήκουν στη δίκη τους κυριότητα και θα τα διαχειρίζονται και καρπώνονται αυτά τα ίδια. και όχι οι άντρες τους.

Οι ασφυχτικές λοιπόν κοινωνικοοικονομικές συνθήκες θα διατηρήσουν το θεσμό της προίκας, με μιαν άλλη παραλλαγή: Την ενίσχυση του ίδιου του παιδιού από το γονιό του. Κι όπως φαίνεται, θα τον διατηρήσουν για πολλά ακόμη χρόνια.


ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ

Στην αρχική ρύθμιση του Αστικού Κώδικα, το 1946, η προίκα δινόταν υπέρ της γυναίκας στον άνδρα, είτε κατά κυριότητα είτε κατ’ επικαρπία. Όταν την έπαιρνε κατά κυριότητα, δεν είχε καμιά υποχρέωση επιστροφής και η γυναίκα δεν είχε καμιά υποχρέωση αναζήτησης μετά τη λύση του γάμου. Στον Αστικό Κώδικα ρυθμιζόταν μόνον η προίκα που δινόταν στον άνδρα κατ’ επικαρπία και διοίκηση, ενώ η γυναίκα είχε την ψιλή κυριότητα. Σε περίπτωση θανάτου του συζύγου ή κυρίως λύσης του γάμου, η γυναίκα ανακτούσε την πλήρη κυριότητα των προικώων.
Όλα αυτά ίσχυαν μέχρι την εφαρμογή του νόμου 1329/1983, ο οποίος κατήργησε την προίκα ως θεσμό, απαγόρευσε τη σύσταση προίκας και οι προίκες που είχαν μέχρι τότε συσταθεί ανέκαμψαν στις γυναίκες κατά πλήρη κυριότητα.
Συμφωνία για προίκα σήμερα είναι άκυρη. Κάθε σύζυγος έχει την κυριότητα, επικαρπία και διοίκηση της περιουσίας του και μετά τη λύση του γάμου, αν ο ένας από τους δύο έχει γίνει πλουσιότερος κατά τη διάρκεια του γάμου από αιτία που δεν ήταν χαριστική προς αυτόν (δωρεά, κληρονομία, κληροδοσία, γονική παροχή), ο άλλος σύζυγος έχει αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα αυτά, εφόσον αποδείξει τη συμβολή του. Ο νόμος προβλέπει γαμικό σύμφωνο, το σύμφωνο κοινοκτημοσύνης. Αυτό είναι συμβολαιογραφική σύμβαση, που καταρτίζεται πριν από την τέλεση ή και τη διάρκεια του γάμου. Οι σύζυγοι μπορούν να συμφωνήσουν πως ό,τι αποκτηθεί στη διάρκεια του γάμου από μη χαριστική αιτία θα είναι κοινό των δύο. Η συμφωνία αυτή διαφέρει από την από κοινού αγορά πραγμάτων, π.χ. ακινήτου, διότι κανείς σύζυγος δεν μπορεί να εκποιήσει το μερίδιό του χωρίς τη βούληση του άλλου συζύγου, όπως στην απλή συγκυριότητα. Οι Έλληνες δεν χρησιμοποιούν την κοινοκτημοσύνη.

ΟΜΑΔΑ Γ :
ΠΑΡΑΛΙΚΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΠΟΛΥΜΕΝΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
ΠΟΛΥΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ
ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ
ΦΩΤΙΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου